پدیده آتش سوزی یکی از قدیمی ترین گونه های حوادث است که هر ساله به تعداد فراوانی در اکثر نقاط دنیا رخ داده و موجب به بار آمدن خسارات مالی و جانی می شود. برای خاموش کردن آتش راه های فراوانی وجود دارد که یکی از آن ها بحث استفاده از هواپیماها برای تخلیه آب و یا محموله های ضد حریق بر روی مکان مورد نظر است.
پس از اتمام جنگ دوم جهانی و استفاده از هواپیماها در نقش های گوناگون بسیاری از کشورها به پتانسیل های بالای هواپیماها در بخش های مختلف پی بردند. پرنده های آب نشین که می توانستند مشکل نبود فرودگاه در بسیاری از جزایر را حل کنند نیز از این جمله بودند.
ایده هواپیماهای آتش نشان نیز به مانند ایده هواپیمای آب نشین به منظور کمک رسانی و اطفاء حریق در مناطقی مطرح شد که به شکل های گوناگون دسترسی به آنها مشکل است. در ابتدا آمریکایی ها با بهره گیری از الگوی بمب های ناپالم که برای اولین بار در جنگ دوم جهانی مورد استفاده قرار گرفت به طراحی و ساخت "بمب های آبی" روی آوردند که بر روی محوطه دچار حریق شده پرتاب شود و باعث خاموش شدن آتش شود. این طرح آنچنان که باید و شاید موفقیت آمیز نبود.
اما روش بعدی که موفقیت آمیز بوده و تا به امروز به عنوان روشی استاندارد برای اطفاء حریق هوایی به کار می رود بحث استفاده از مخازن آب است که پس از پر شدن از آب ویا مایعات ضد آتش بر روی محل آتش سوزی پاشیده می شود.
انواع مختلفی از هواپیماها در طول 5 الی 6 دهه اخیر به این منظور مورد استفاده قرار گرفته اند که از آن میان می توان به نام هایی مثل C-130، P-3، DC-10، AN-3 و IL-76 اشاره کرد. این هواپیما ها با توجه به ظرفیت حمل محموله خود به مخزن هایی مجهز شده اند و در زمان نیاز به عملیات اطفاء حریق می پردازند. البته ایفاء نقشی مثل سم پاشی مزارع و یا مقابله با آفت زدگی های بزرگ و یا هجوم حشرات موذی نیز از جمله دیگر کاربری های متصور برای این گونه از هواپیماهاست.
ایران نیز چند سالی است با توجه به حجم آتش سوزی های رخ داده در استانهای مختلف به سراغ این نوع پرنده ها رفته و در حال حاضر در کشور ما وظیفه آتش نشانی از هوا بر عهده هواپیماهای ایلوشین 76 نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که باید به حق اعتراف کرد که این پرنده گردن کلفت روسی یک انتخاب مناسب با توجه به شرایط جغرافیایی کشور ماست و تبدیل هواپیمای مسافربری توپولوف 154 به گونه آتش نشان نیز در دستور کار قرار گرفته است.
![[تصویر: 254696_268.jpg]]()
هواپیمای ایلوشین 76 سپاه در حال تخلیه آب
اگر به نقشه وضعیت آب و هوایی کشورمان نگاهی بیاندازیم متوجه می شویم که ایران کشوری گرم و خشک به حساب می آید که احتمال بروز آتش سوزی در مناطق جنگلی و صعب العبور آن بر اثر عاملی مثل موج گرما و یا مواردی همچون رعد و برق بالاست. احتمال وسعت گرفتن سریع آتش سوزی و نیاز رساندن حجم بالایی از آب و یا مواد ضد آتش به محل حادثه نیاز به پرنده ای سنگین با قابلیت حمل محموله بالا را بیش از پیش مشخص می کند.
هواپیمای 4 موتوره ایلوشین 76 ، یک پرنده باربری استراتژیک برد بلند ساخت شوروی سابق است که می توان آن را یکی از موفق ترین پرنده ها در بازار جهانی هوانوردی به حساب آورد. این هواپیما در حالت باربری می تواند محموله ای به وزن 50 تن را به تا مسافت 4300 کیلومتر حمل کند. قابلیت پرواز و فرود در باندهای ضعیف و زیرسازی نشده و فرودگاه هایی با کمترین امکانات پذیرش از جمله قابلیت های این پرنده روسی است.
![[تصویر: 254699_600.jpg]]()
نمایی از درون ایلوشین آتش نشان سپاه
در مدل آتش نشانی این هواپیما می تواند با حمل تانکرهای مخصوصی مایعاتی در حدود 40 الی 43 هزار لیتر را با خود حمل کرده و در مدت 10 الی 15 ثانیه در ارتفاع 60 تا 80 متری از آتش تخیله می کند. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اخیرا در اقدامی برای نظارت بهتر بر عمل تخلیه انواع محموله ها از هواپیماهای ایلوشین 76 خود به نصب دوربین در بیرون از هواپیما و نمایشگری در درون هواپیما اقدام کرده است که با این عمل می توان به وضعیت تخلیه محموله نظارت کرد.
![[تصویر: 254698_511.jpg]]()
نمایشگر موجود در هواپیمای ایلوشین سپاه
اما هواپیمای بعدی که در ایران قرار است به عنوان یک پرنده آتش نشان از آن استفاده شود هواپیمای توپولوف 154 است. این پرنده که در ابتدا به عنوان یک هواپیمای مسافربری به ایران وارد شده بود در حال حاضر از خدمت به عنوان یک مسافربر خارج شده و در نقش های دیگر مورد استفاده قرار می گیرد که یکی از آنها بحث آزمایشگاه پرنده آرمیتا است.
اما بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط مسئولان، این هواپیما می تواند محموله ضد حریقی به حجم 20 هزار لیتر را تا شعاع 1000 کیلومتری حمل کرده و در مدت 10 ثانیه محموله مورد نظر خود را تخلیه کند.
![[تصویر: 254697_849.jpg]]()
ماکت نمونه آتش نشان توپولوف 154
این گونه از هواپیماها علاوه بر بحث مقابله با حریق در جنگلها و مناطق دور افتاده می توانند برای ایفای نقش ضد حریق در پالایشگاه ها، مراکز نظامی و اصولا هر آتش سوزی بزرگی استفاده کرد. با توجه به طرح فوق می توان این انتظار را داشت که این طرح بر روی سایر پرنده های موجود در کشور مثل هواپیماهای سی 130 و یا ایران 140 نیز اجرا شود.
اگرچه هواپیمای توپولف 154 در مدت پرواز خود به عنوان هواپیمای مسافربری، حوادث تلخی را رقم زد و باعث شد بالاجبار آسمان ایران را ترک کند، اما با ایفای نقش در فعالیتهایی مانند آتش نشان، به نظر می رسد سعی در جبران و پاک کردن کارنامه سیاه خود داشته و می خواهد از شر لقب تابوت پرنده خلاص شود.
پس از اتمام جنگ دوم جهانی و استفاده از هواپیماها در نقش های گوناگون بسیاری از کشورها به پتانسیل های بالای هواپیماها در بخش های مختلف پی بردند. پرنده های آب نشین که می توانستند مشکل نبود فرودگاه در بسیاری از جزایر را حل کنند نیز از این جمله بودند.
ایده هواپیماهای آتش نشان نیز به مانند ایده هواپیمای آب نشین به منظور کمک رسانی و اطفاء حریق در مناطقی مطرح شد که به شکل های گوناگون دسترسی به آنها مشکل است. در ابتدا آمریکایی ها با بهره گیری از الگوی بمب های ناپالم که برای اولین بار در جنگ دوم جهانی مورد استفاده قرار گرفت به طراحی و ساخت "بمب های آبی" روی آوردند که بر روی محوطه دچار حریق شده پرتاب شود و باعث خاموش شدن آتش شود. این طرح آنچنان که باید و شاید موفقیت آمیز نبود.
اما روش بعدی که موفقیت آمیز بوده و تا به امروز به عنوان روشی استاندارد برای اطفاء حریق هوایی به کار می رود بحث استفاده از مخازن آب است که پس از پر شدن از آب ویا مایعات ضد آتش بر روی محل آتش سوزی پاشیده می شود.
انواع مختلفی از هواپیماها در طول 5 الی 6 دهه اخیر به این منظور مورد استفاده قرار گرفته اند که از آن میان می توان به نام هایی مثل C-130، P-3، DC-10، AN-3 و IL-76 اشاره کرد. این هواپیما ها با توجه به ظرفیت حمل محموله خود به مخزن هایی مجهز شده اند و در زمان نیاز به عملیات اطفاء حریق می پردازند. البته ایفاء نقشی مثل سم پاشی مزارع و یا مقابله با آفت زدگی های بزرگ و یا هجوم حشرات موذی نیز از جمله دیگر کاربری های متصور برای این گونه از هواپیماهاست.
ایران نیز چند سالی است با توجه به حجم آتش سوزی های رخ داده در استانهای مختلف به سراغ این نوع پرنده ها رفته و در حال حاضر در کشور ما وظیفه آتش نشانی از هوا بر عهده هواپیماهای ایلوشین 76 نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که باید به حق اعتراف کرد که این پرنده گردن کلفت روسی یک انتخاب مناسب با توجه به شرایط جغرافیایی کشور ماست و تبدیل هواپیمای مسافربری توپولوف 154 به گونه آتش نشان نیز در دستور کار قرار گرفته است.
![[تصویر: 254696_268.jpg]](http://www.mashreghnews.ir/files/fa/news/1391/10/10/254696_268.jpg)
هواپیمای ایلوشین 76 سپاه در حال تخلیه آب
اگر به نقشه وضعیت آب و هوایی کشورمان نگاهی بیاندازیم متوجه می شویم که ایران کشوری گرم و خشک به حساب می آید که احتمال بروز آتش سوزی در مناطق جنگلی و صعب العبور آن بر اثر عاملی مثل موج گرما و یا مواردی همچون رعد و برق بالاست. احتمال وسعت گرفتن سریع آتش سوزی و نیاز رساندن حجم بالایی از آب و یا مواد ضد آتش به محل حادثه نیاز به پرنده ای سنگین با قابلیت حمل محموله بالا را بیش از پیش مشخص می کند.
هواپیمای 4 موتوره ایلوشین 76 ، یک پرنده باربری استراتژیک برد بلند ساخت شوروی سابق است که می توان آن را یکی از موفق ترین پرنده ها در بازار جهانی هوانوردی به حساب آورد. این هواپیما در حالت باربری می تواند محموله ای به وزن 50 تن را به تا مسافت 4300 کیلومتر حمل کند. قابلیت پرواز و فرود در باندهای ضعیف و زیرسازی نشده و فرودگاه هایی با کمترین امکانات پذیرش از جمله قابلیت های این پرنده روسی است.
![[تصویر: 254699_600.jpg]](http://www.mashreghnews.ir/files/fa/news/1391/10/10/254699_600.jpg)
نمایی از درون ایلوشین آتش نشان سپاه
در مدل آتش نشانی این هواپیما می تواند با حمل تانکرهای مخصوصی مایعاتی در حدود 40 الی 43 هزار لیتر را با خود حمل کرده و در مدت 10 الی 15 ثانیه در ارتفاع 60 تا 80 متری از آتش تخیله می کند. سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اخیرا در اقدامی برای نظارت بهتر بر عمل تخلیه انواع محموله ها از هواپیماهای ایلوشین 76 خود به نصب دوربین در بیرون از هواپیما و نمایشگری در درون هواپیما اقدام کرده است که با این عمل می توان به وضعیت تخلیه محموله نظارت کرد.
![[تصویر: 254698_511.jpg]](http://www.mashreghnews.ir/files/fa/news/1391/10/10/254698_511.jpg)
نمایشگر موجود در هواپیمای ایلوشین سپاه
اما هواپیمای بعدی که در ایران قرار است به عنوان یک پرنده آتش نشان از آن استفاده شود هواپیمای توپولوف 154 است. این پرنده که در ابتدا به عنوان یک هواپیمای مسافربری به ایران وارد شده بود در حال حاضر از خدمت به عنوان یک مسافربر خارج شده و در نقش های دیگر مورد استفاده قرار می گیرد که یکی از آنها بحث آزمایشگاه پرنده آرمیتا است.
اما بر اساس اطلاعات ارائه شده توسط مسئولان، این هواپیما می تواند محموله ضد حریقی به حجم 20 هزار لیتر را تا شعاع 1000 کیلومتری حمل کرده و در مدت 10 ثانیه محموله مورد نظر خود را تخلیه کند.
![[تصویر: 254697_849.jpg]](http://www.mashreghnews.ir/files/fa/news/1391/10/10/254697_849.jpg)
ماکت نمونه آتش نشان توپولوف 154
این گونه از هواپیماها علاوه بر بحث مقابله با حریق در جنگلها و مناطق دور افتاده می توانند برای ایفای نقش ضد حریق در پالایشگاه ها، مراکز نظامی و اصولا هر آتش سوزی بزرگی استفاده کرد. با توجه به طرح فوق می توان این انتظار را داشت که این طرح بر روی سایر پرنده های موجود در کشور مثل هواپیماهای سی 130 و یا ایران 140 نیز اجرا شود.
اگرچه هواپیمای توپولف 154 در مدت پرواز خود به عنوان هواپیمای مسافربری، حوادث تلخی را رقم زد و باعث شد بالاجبار آسمان ایران را ترک کند، اما با ایفای نقش در فعالیتهایی مانند آتش نشان، به نظر می رسد سعی در جبران و پاک کردن کارنامه سیاه خود داشته و می خواهد از شر لقب تابوت پرنده خلاص شود.