اصول کلی در استفاده از داروهای گیاهی

اصول کلی در استفاده از داروهای گیاهی: اندازه ها و مقادیر و طرز تهیه و آماده کردن داروهای گیاهی و گیاهان دارویی برای استفاده

● اندازه ها و مقادیر:

از آنجائیکه ممکن است در هنگام تهیه داروهای گیاهی ترازوی مناسب در دسترس نباشد می توان از وسایل زیر بعنوان واحد وزن استفاده نمود که تقریباً برابر با اوزان مورد نظر می باشد.

▪ ۲۵/۰ گرم= یک چهارم قاشق مربا خوری

▪ ۵/۰ گرم= نیم قاشق مربا خوری

▪ گرم = یک قاشق مربا خوری

▪ ۲ گرم= یک قاشق مربا خوری سر پر

▪ ۳ گرم= یک قاشق غذا خوری پر

▪ ۴ گرم= یک قاشق غذا خوری لب پر

▪ ۵ گرم= یک قاشق غذا خوری سر پر

▪ ۱ فنجان= حدود ۲۰۰ میلی لیتر

مقدار مصرف یک بار= یک فنجان متذکر می گردد که در مورد اوزان کمتر از ۲۵/۰ گرم حتماً می بایستی از ترازوهای دقیق استفاده گردد و در مواردی که تنطورها و یا عصاره های خاصی مورد نظر باشد بایستی داروهای مورد نظر را از داروخانه تهیه نمود.

● طرز تهیه داروهای گیاهی:

الف) دم کرده:

دم کرده بهترین و با ارزش ترین روش تهیه داروهای گیاهی است، زیرا اکثراً مهمترین مواد موثر گیاهان داروئی در اثر جوشیدن از بین می روند.

عصاره دم کرده بدین ترتیب تهیه می شود که مقدار تعیین شده از گیاه خرد شده را با یک فنجان آب جوش یا حداکثر یک لیتر مخلوط کرده و به هم می زنند سپس روی ظرف را پوشانده و می گذارند که ۳۰-۱۵ دقیقه دم بکشد، سپس آنرا صاف می کنند. در صورتیکه بعضی از بیماران نسبت به داروی خاصی عدم تحمل نشان دهند، شایسته است که در دفعات اول مصرف، دارو فقط ۶ تا ۸ دقیقه دم کشیده شود، در این صورت مطمئناً بخوبی قابل مصرف بوده و موثر می باشد.

ب) جوشانده:

اصولاً باید توجه داشت که روش جوشاندن، اغلب برای داروهائی بکار برده می شود که از ریشه، ریزم، پوست، رزین یا دانه ها تهیه می گردند و یا هنگامی آنرا بکار می برند که اطمینان داشته باشند مواد متشکله موثر آنها در اثر حرارت از بین نمی روند و یا این مواد بوسیله آب سرد یا جوشیده از سلول گیاهی حل و خارج نمی شوند. ضمناً توجه شود که از ظروف آهنی جهت جوشاندن گیاهان استفاده نگردد.

۱) جوشاندن ملایم:

برای تهیه این فرم از دارو مقدار معینی از گیاه خرد شده را با یک لیتر آب جوش مخلوط کرده و می گذارند که کمی قل بزند، سپس آنرا از اجاق دور کرده و می گذارند که چند دقیقه دم بکشد و در خاتمه آنرا صاف می کنند.

۲) جوشانده معمولی:

برای تهیه این نوع دارو مقدار مورد نظر از گیاه خرد شده را با یک لیتر آب سرد مخلوط کرده و می گذارند که بجوش آید سپس آنرا صاف می کنند.

۳) جوشانده قوی:

برای تهیه این نوع دارو ابتدا مانند روش جوشانده معمولی مقدار معین گیاه خرد شده را با یک لیتر آب سرد مخلوط کرده و می گذارند که بجوش آید. سپس آنرا از شعله دور کرده و روی ظرف را پوشانده و می گذارند که ۱۰ دقیقه دم بکشد. و در خاتمه آنرا صاف می کنند.

ج) خیسانده:

۱) خیسانده با آب سرد:

اصولاً روش خیساندن را اغلب برای گیاهانی بکار می برند که مواد موثر آنها در اثر حرارت زود خراب یا تبخیر می شوند. برای انجام این منظور بر روی مقدار مورد نظر از گیاه خرد شده مقدار یک لیتر آب سرد ریخته، درب ظرف را پوشانده و می گذارند که ۶ تا ۱۲ ساعت باقی بماند. هر چه میزان این زمان طولانی تر شود عصاره قوی تر خواهد بود.

۲) خیسانده های الکلی:

این روش اغلب برای گیاهانی بکار می رود که مواد موثر آنها در آب حل نمی شوند. برای تهیه این نوع دارو بر روی مقدار لازم از گیاه خرد شده آن مقداری از الکل اتیلیک ۶۰ درصد را می ریزند که تمام قسمت های گیاهی پوشیده شود، سپس در ظرف را بسته و چند روزی نگاه می دارند (برای تهیه عصاره های قوی تر از الکل خالص یا ۹۰ درصد استفاده می شود).

ـ توجه: برای تهیه عصاره هایی به منظور خوراکی یا معالجه و ضد عفونی زخم ها، غرغره ها و دهان شویی ها می بایستی عصاره های تهیه شده پیوسته با آب رقیق گردد.

د) شیرابه:

برای تهیه شیرابه گیاهان داروئی، گیاه تازه را در هاون (خرد کننده های الکتریکی) خوب له کرده و سپس داخل یک پارچه تمیز نهاده و فشار می دهند. برای بکار بردن این نوع دارو در مصرف خوراکی اغلب یک قاشق مربا خوری از شیرابه را در شیر یا آب حل و میل می کنند.

هـ) پودر:

برای تهیه پودر، گیاه خشک شده را در هاون به صورت پودر در آورده و سپس با الک ریز، الک می کنند.

جهت کاربرد در مصرف خوراکی مقدار مورد نظر از پودر را در یک قاشق غذا خوری شیر یا آب حل کرده و میل می کنند. جهت مصرف خارجی مثل سایر پودرها، به قسمت مورد نظر پاشیده می شود.

و) ضماد (بانداژ)، کمپرس:

اصولاً ضمادها را جهت رفع کبودی و کوبیدگی، احتقان، التهاب، کشیدن چرک از دمل ها، آرام کردن خراش ها و کشیدن سموم از بدن مورد استفاده قرار می دهند و معمولاً گیاهان داروئی مورد نظر را بصورت خمیر درآورده و بطور مستقیم روی بدن قرار می دهند و یا آنرا ابتدا بر روی پارچه تمیز کشیده و سپس مورد استفاده قرار می دهند.

۱) بانداژ یا کمپرس مرطوب نوع اول: برای تهیه این نوع دارو در صورتیکه دستور دیگری موجود نباشد بدین ترتیب عمل می شود که ۱۰ گرم از گیاه خرد شده را در یک لیتر آب به صورت چای دم می کنند. سپس آنرا صاف کرده، چلانده و گرم گرم (نه داغ) به صورت کمپرس بکار می برند.

البته باید بر روی این کمپس گرم و مرطوب یک تکه پارچه غیر قابل نفوذ و بر روی آن دستمال گرم قرار داده شود.

۲) بانداژ یا کمپرس مرطوب نوع دوم: گیاه خرد شده داروئی را در یک کیسه پارچه ای کوچک قرار داده و در داخل آب جوش قرار می دهند سپس آنرا صاف کرده و مطابق روش ۱ عمل می کنند.

۳) کمپرس های گرم و خشک: برای تهیه این نوع دارو، گیاه خرد شده را در یک کیسه تمیز سفید قرار داده و خشک خشک حرارت داده و بصورت کمپرس روی عضو قرار می دهند.

ز) داروهای مخصوص شستشو:

برای این منظور گیاه داروئی خرد شده را بطوری که چای را درست می کنند آماده کرده و با آن زخمها را شستشو می دهند.

ح) استفاده از داروهای گیاهی در حمامها:

برای این منظور ۱۰۰ گرم از گیاه خرد شده را در یک لیتر آب جوشانده و صاف می کنند، سپس آنرا به مایع وان اضافه می کنند. برای تهیه مایع جهت حمام پا کافی است که ۴۰ گرم از گیاه در یک لیتر آب جوشانده و بکار برد.

زمانی که گیاهان به راحتی در دسترس باشند، کافی است که از دم کرده گیاه به مدت ۱۵ دقیقه و یا خیسانده سرد ۱۳ ساعته استفاده گردد.

ـ توجه: بار دیگر نظر علاقمندان به گیاه درمانی را کاملاً به این نکته جلب می نماییم که گیاهان مورد نظر می بایستی حتماً از عرضه کنندگان مطمئن تهیه و مصرف شوند. زیرا در غیر این صورت ممکن است گیاهان تهیه شده به طور صحیح برداشت محصول، خشک، انبار و نگه داری نشده باشد. از مصرف این نوع گیاهان به هیچ وجه اثر درمانی مطلوب حاصل نخواهد شد. از طرف دیگر می بایستی به دستور تهیه دارو که در نسخه ذکر شده کاملاً توجه شود (دم کرده، جوشانده، خیسانده) زیرا این روشهای تهیه با توجه به مواد موثر موجود در گیاه، که باید از گیاه خارج شود و پس از مصرف اثر درمانی خود را ظاهر سازد در نظر گرفته شده است. بدین سبب توصیه می شود در صورتی که دستور تهیه دارو در دسترس نباشد بخصوص در مورد داروهائی که از برگ و گلهای گیاهان تهیه می گردد، آنرا به صورت دم کرده تهیه و استعمال نمایند.