سفر به سرزمین پرستشگاه‌ها

یكی از زیباترین و مهم‌ترین آثار باستانی ایران در جایی قرار گرفته كه بهترین وقت سفر به آن دیار همین حالاست. اگر اهل سفر و دیدن دیدنی‌ها هستید چمدان و توشه سفر را برای دیدن یكی از كهن‌ترین پرستشگاه‌های ایران زمین و بسیاری آثار ارزنده دیگر بردارید و راهی خوزستان و شهر باستانی شوش شوید.

وقتی صحبت از ثروت ایران، آن هم در جنوب كشور می‌شود، ناخودآگاه اولین چیزی كه به ذهنمان می‌رسد نفت است. نفت یا همان طلای سیاه كه باعث شد مهمان‌های خوانده و ناخوانده زیادی از سراسر دنیا راهی جنوب ایران شوند. همان‌هایی كه اغلب هنگام حفاری به ثروت‌های دیگری می‌رسیدند و حیرت‌زده آنها را از دل خاك بیرون می‌كشیدند. این اتفاق سال 1935 برای معبد چغازنبیل نیز افتاد. در آن زمان شركت نفت ایران و انگلیس در منطقه شوش مشغول حفاری‌های نفتی بود كه یكی از كارمندان متوجه تپه مرتفعی در آن منطقه شد و در پی كنجكاوی‌هایش توانست از آنجا یك قطعه آجر كتیبه‌دار پیدا كند. او این آجر را به باستان شناسانی داد كه چند كیلومتر آنسوتر در پی یافتن آثاری از شهر تاریخی شوش بودند و همین امر سرآغاز پیدایش معبد چغازنبیل شد.

این معبد تقریباً در ۴۵ كیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیكی منطقه باستانی هفت تپه كه از جاده شوش به اهواز قابل دسترسی است، واقع شده. وقتی پایتان به آنجا رسید بدانید در جایی ایستاده‌اید كه برای اهالی باستانی آن، بسیار مقدس بوده و شاید به این سادگی‌ها كسی را به‌آنجا راه نمی‌داده‌اند.

حدود 3300 سال پیش شهر زیبای شوش مركز تمدن و تقدس پادشاهان عیلامی بود و یكی از آنها تصمیم گرفت در آنجا پرستشگاهی بنا كند كه در جهان آن روز همتایی نداشته باشد. بناهای دینی همیشه به سبكی ساخته می‌شوند كه گویای فلسفه‌های اعتقادی صاحبانشان باشند. به همین علت است كه در بازدید از چغازنبیل اولین چیزی كه توجه تان را جلب می‌كند معماری پلكانی و طبقه طبقه این بناست به گونه‌ای كه اولین طبقه، وسیع ترین و آخرین طبقه، كوچك‌ترین بخش بنا را تشكیل می‌دهد. این نوع ساختمان‌ها دقیقاً تداعی‌كننده كوه هستند زیرا برای بسیاری از مردمان آن‌دوره كوه‌ها و تپه‌های بلند جاهای مناسبی بودند برای راز و نیاز كردن با خدا. از سوی دیگر كوه نماد كاملی بود برای طی طریق و پیمودن راهی دشوار به سوی بلندی و رسیدن به نقطه‌ای كه از زمین فاصله داشته باشد و به خدای آسمان‌ها نزدیك باشد. به همین علت پرستشگاهشان را در 5 طبقه شبیه به یك كوه بنا كرده‌اند و آنقدر زیبا این كار را انجام داده‌اند كه امروز شما هم وقتی وارد این محوطه می‌شوید چاره‌ای جز تحسین عظمت آن ندارید.

این بنا از آجرهایی ساخته شده است كه‌ روی بسیاری از آنها نگاشته‌هایی به خط عیلامی دیده می‌شود. به نظر می‌رسد این كتیبه‌های كوچك كه تقریباً نوشته‌های یكسانی دارند، حاوی ذكر، دعا یا حتی اسامی مقدس آن دوره باشند. نكته جالب دیگر آن‌كه در آن دوره‌ای كه بنای چغازنبیل نهاده شده زنان جایگاه ویژه‌ای در جامعه داشته‌اند و از همین رو این پرستشگاه نیز به نام الهه‌ای ساخته شد كه نگهبان شهر شوش بود.

محوطه این نیایشگاه تنها به عمارت اصلی محدود نمی‌شود و شما می‌توانید در سه سوی آن، سه بنای كوچك آجری دیگر نیز ببینید كه دایره شكل هستند. برخی این سه بنا را محل قربانی كردن و ذبح دانسته‌اند و برخی نیز گفته‌اند كاربرد علمی و ستاره‌شناسی داشته‌اند. به هر حال شكل دایره‌ای این سه بنا در كنار بنای اصلی كه مربع شكل است بی دلیل نبوده و این اشكال هندسی بیشتر مبنای اعتقادی دارند.

یكی دیگر از زیبایی‌های این بنا وجود آبراهه‌هایی است كه در سراسر بنا دیده می‌شود و می‌تواند به دلیل حفاظت آنجا از باران‌های سیل‌آسا ساخته شده باشد. دورتادور معبد سنگفرش شده و بر بعضی از این سنگفرش‌ها جای پاهای كوچكی دیده می‌شود كه گویا مربوط به كودكان است اما هنوز دلیل وجود این رد پاها مشخص نشده است.

چغازنبیل یكی از بناهایی است كه در فهرست آثار میراث جهانی یونسكو ثبت شده است.