صنايع دستي همدان

یكی از مهمترین رشته های صنایع دستی استان همدان سفال و سرامیك است كه دارای شهرت جهانی است. مركز اصلی تولید این رشته در شهر لالجین می باشد. قدمت تولید سفال و سرامیك در این منطقه به 700 سال پیش می رسد. وجود اساتید و هنرمندان برجسته در این دیار و تنوع در تولیدات این رشته بسیار است. بعنوان مثال تولید انواع ظروف مصرفی، ظروف تزئینی و آثار هنری، انواع تندیس، تولیدات سرامیك لعابدار، نقاشی شده و بدون نقاشی، خام پخت با نقاشی های زیر لعابی، تلفیق سفال با چرم، چوب، پارچه، گل، خرمهره و... كه این محصولات تولیدی در نزدیك به 700 كارگاه سفال و سرامیك شهر لالجین را بصورت نمایشگاهی زیبا و ویترینی ارزنده با عرضه در بیش از یكصد فروشگاه و نمایشگاه به نمایش در آورده است و اغلب محصولات تولیدی علاوه بر شهرستانهای استان بخصوص مركز استان در سراسر كشور و بخشی نیز به خارج از كشور صادر می گردد.

یكی دیگر از مهمترین صنایع دستی استان همدان چرم می باشد. با توجه به اینكه دامپروری در استان همدان رواج دارد تولید چرم سنتی از قدمت و شهرت جهانی بر خوردار است. هم اكنون واحد های سراحی در شهر همدان و شهرك صنعتی ویان فعال می باشند كه تولیدات چرم در این واحد ها انجام می گیرد.

ساخت محصولات چرمی از چرم در كارگاه های دیگری توسط صنعتگران برجسته صورت می پذیرد كه شامل: انواع كیف، كمربند، كیف سامسونت، جا سوئیچی، قاب های مختلف، لباس و... می باشد. بیشترین كارگاههای تولید مصنوعات چرمی در شهرستان همدان می باشند، لیكن در شهرستانهای استان نیز كارگاههایی بصورت پراكنده در این زمینه فعال هستند.

با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی در شهرستانهای تویسركان، ملایر، نهاوند و همدان محل مناسبی برای رویش در ختان جنگلی، گردو، گلابی، زبان گنجشك و سایر درختان مورد مصرف می باشد. وجود استید مجرب و با سوابق طولانی در این شهرستان ها موجب شده است تا این رشته در استان از رونق خاصی برخوردار باشد. تولیدات كارگاههای منبت عبارتند از: ساخت انواع مبلمان استیل، كنسول، سرویس میز غذا خوری، سرویس خواب، بوفه و دهها مورد آثار هنری دیگر.

یكی دیگر از رشته های هنری است كه به شكل بسیار بدیع وهنرندانه ای روی چوب صورت می گیرد. مركز تولیدات این رشته هنری عمدتا" در شهر همدان بوده كه در كشور كم نظیر است.

برخورداری استان از معادن سنگ های مختلف از جمله گرانیت، كوارتز، فلدسپا، میكا و...... در استان و همچنین وجود كارگاههای ساخت انواع تندیسهای سنگی، حكاكی بر روی سنگ، حجاری، تراش و مات كاری روی سنگ، تراش سنگها ی قیمتی و نیمه قیمتی همینطور آثار تاریخی بر جای مانده از پیشینیان چون گنج نامه، شیر سنگی و... كه می توان به عنوان پیشینه این هنر در استان از آنها یاد كرد.

از زیر اندازهای بسیار متنوع و زیباست كه معمولا" با الیاف پشم الوان بافته میشود. نقشه و طرح گلیم هر منطقه خاص آن منطقه می باشد. بطوریكه از روی بافت و نقشه گلیم می توان منطقه بافت آن را تعیین نمود. نقشه های گلیم در استان همدان (به شكل ساده و برجسته) عبارتند از: ضربدری، گل قندی، گل سبدی، گل لاله، اسلیمی، خرچنگی، زنگوله، دست دلبر و جناقی.

در اكثر روستاها و همچنین شهرهای استان گلیم بافی رواج دارد لیكن در حال حاضر بیشترین كارگاههای گلیم در شهر نهاوند فعل می باشند كه اكثر تولیدات آنها به خارج از كشور صادر می گردد

بافت تابلوهای نفیس با طرحهایی از مناظر، تصویر شخصیتها، اماكن تاریخی، فرهنگی با استفاده از الیاف پشم مرغوب و ابریشم الوان توسط هنرمندان قالیباف كه در اكثر نقاط استان بخصوص شهرستانهی ملایر، همدان و كبودرآهنگ رواج دارد.

بافت انواع سبد های زیبا از چوب مروار كه بیشتر در شهرستان ملایر رواج دارد. چوب مروار در مزارع برخی از روستاها كشت می شود. نوع چوب مروار این مناطق از بهترین نوع، بدون شاخه های اضافی و گره می باشد. محصولات تولیدی شامل انواع سبد، گلدان، مبلمان، میز و صندلی و دهها نمونه دیگر است.

بافت انواع سبد برای ظروف و گلدانها كه بسیار ظریف با استفاده از ساقه گندم به شكل هنرمندانه ای صورت می پذیرد.

ساخت انواع سازهای سنتی از قبیل سه تار، سنتور، دف و... از چوب های مخصوص به روش سنتی می باشد كه بیشترین كارگاهها در شهرستان همدان و تعدادی نیز در سایر شهرستانهای استان وجود دارد.

این نوع كاشی كه به روش سنتی با طرحها و نقوش بسیار زیبا تولید می شود، برای دیوارها و بقاع متبركه، مساجد، اماكن زیارتی، سر درب ادارات، اماكن فرهنگی و... استفاده می شود. تولید این نوع كاشی در شهر همدان و لالجین رواج دارد.

تابلو هایی از برش های بسیار ظریف از چوب انجام و سپس آیات قرآنی، شعر و... به خط نسخ، نستعلیق و شكسته با حاشیه هایی زیبا كنار هم قرار گرفته و تابلو هایی نفیس مشبك را تشكیل می دهند. این هنر در اكثر نقاط استان متداول است.

تولیدات این هنر از كنار هم قرار دادن برش های بسیار ظریف و نازك از انواع چوبهای تزئینی، صدف، عاج و... در قالب طرحها و تابلو های نقاشی مینیاتور بسیار نفیس در اغلب نقاط استان بخصوص ملایر، تویسركان، نهاوند و همدان رواج دارد و به وجود می آید.

ساخت انواع ظروف مسی با استفاده از ورقه های مسی و یا پوشش بدنه ظروف با آلیاژی از قلع و روی برای جلا وزیبایی كه تولیدات آن معمولا" شامل انواع دیگ، كاسه، بشقاب، ظروف آشپزخانه و... می باشد. كه در قدیم الایام بازار مسگرهای همدان یكی از بازارهای پر رونق و اصلی این رشته محسوبمی شد.

ایجاد طرحها و نقوش برجسته و فرو رفته در بدنه ظروف مسی با استفاده از ابزارهای بسیار ساده (قلم و چكش) صورت می پذیرد. این نوع صنایع دستی در حال حاضر توسط صنعتگران خبره بیشتر در شهر های ملایر و همدان تولید می شود.

دوخت انواع طرحها و نقوش سنتی بر روی پارچه های ساده، ترمه و مخمل و... با نخهای ابریشمی رنگی و اجرای دوخت های ساقه دوزی، پته دوزی، برداری دوزی، پیله دوزی، آینه دوزی، سرمه دوزی، سكه دوزی، چشمه دوزی و... كه در اكثر نقاط استان رواج دارد. بخصوص در شهرستانهی همدان وملایر چند شركت تعاونی كه اعضاء آن را اكثرا" بانوان تشكیل می دهد به تولید رودوزیهای سنتی مبادرت می ورزند.

ساخت انواع زیور آلات با استفاده از مفتولیهایی از جنس طلای زرد و سفید با عیار 18 كه تقریبا" در برخی از شهرستانهای استان رشته طلا سازی متداول است، لیكن كاگاههای طلا سازی همدان شهرت و قدمت خاصی برخوردار اند.

ساخت انواع زیور آلات و ظروف زینتی با استفاده از مفتولهای نقره ای توسط صنعتگران این رشته كه در برخی از نقاط استان متداوال است.

ساخت انواع ركاب انگشتر از جنس نقره و طلا به اشكال و طرحهای گوناگون در فرم ركاب كه معمولا" با نگین و سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی اعم از الماس، یاقوت، زمرد، یشم، فیروزه و عقیق مزین می شود.

اجرای طرح های سنتی، اسلیمی، ختایی بر روی كاغذ های رنگی، طلایی و نقره ای برای تزئین خطوط خوشنویسی شده تابلو های قرآنی، شعر و... و یا تزئین متون بكار می رود كه هنرمندان برجسته این رشته در اكثر نقاط استان به فعالیت مشغول هستند.

طراحی نقوش مینیاتوری بر روی صفحه كاغذ و بدنه سفالی، گلدانها و كتیبه ها با ذوق هنری بسیار بالا توسط هنرمندان این رشته در اغلب نقاط استان بخصوص همدان صورت می پذیرد.

طراحی نقوش سنتی و مدرن بر روی بدنه سفالی و سرامیك كه به روش : نقاشی روی بدنه لعابی، نقاشی زیر لعابی، نقاشی های رنگ و روغن،نقاشی آب طلا صورت می پذیرد. كارگااههای نقاشی بیشتر در لالجین، همدان و بطور پراكنده تعدادی نیز در سایر شهرستانهای استان فعال هستند.

ساخت ظروف شیشه ای بی رنگ و الوان به روش سنتی (دمیدن هوا به دورن مواد مذاب شیشه). در گذشته ای نه چندان دور كارگاه های تولید ظروف شیشه ای در برخی از مناطق استان وجو داشتند لیكن فعالیت این رشته قدری كم رونق شده است.

طراحی نقوش سنتی، اسلیمی، ختایی و گل و بته با آب طلا بر روی بدنه ظروف شیشه ای سنتی (انواع گلاب پاش، شكلات خوری، لوستر، میوه خوری و... ) با ظرافت و زیبایی خاصی صورت می پذیرد. این هنرمندان عمدتا" در شهر های همدان، ملایر و لالجین فعال هستند.

اجرای طرح های برجسته و فرو رفته و یا مات كاری سطح شیشه (سن بلاست) بر روی بدنه شیشه ای با استفاده از ابزار ساده و ایجاد اشكال مختلف و زیبا بر روی ظروف مصزفی و تزئینی شیشه ای همچون پارچ و لیوان، میوه خوری، شكلات خوری، لوستر و... صورت می پذیرد.

ساخت قاب های چوبی بسیار نفیس با اجرای طرحهای زیبا و سنتی به دو روش كنده كاری روی چوب (منبت) یا قالبی روی بدنه قاب انجام می گیرد. كارگاههای قاب سازی عمدتاگ در شهرستان رزن (روستای كاج)، همدان، ملایر و تویسركان فعال هستند.

بافت پاپوش های سنتی از نخ پنبه ای و ابریشم بشكل كفش و صندل های زیبا با اجرای طرحها و نقوش جذاب صورت می گیرد. بافت گیوه اصولا" توسط هنرمندان پر حوصله در اكثر روستاها و شهرستانهای استان انجام می گیرد.

ساخت انواع زنجیر در سایز های مختلف با استفاده از مفتولهای فولادی، این رشته صنایع دستی در برخی از شهرستانهای استان رایج است.

ساخت وسائل فلزی (به شكل سنتی) مانند چاقو، قند شكن، كارد، قلم تراش، و... از ورقه های فولادی و تزئین دسته چاقو با صدف، چوب یا شاخ گوزن و پوشش بدنه فلزی با لایه ای از جنس كرم. این رشته در همدان و برخی از شهرستانهای استان انجام می گیرد.

این نوع صنایع دستی انواع گوناگون دارد كه عبارتند از : تلفیق چرم و سفال، چرم و چوب، سفال و مروار، شیشه و طلا كوبی و نقره كوبی، سفال و گل، سفال و سوزن دوزی روی چرم، گلیم و چرم، جاجیم و چرم، و... كه در اكثر نقاط استان به اشكال مختلف تولید می شود.

ایجاد طرحهای سنتی بر روی ورقه های نقره ای و طلایی به شكل برجسته و نصب ورقه های منقوش بر روی بدنه های شیشه ای، چوبی و سرامیكی. كارگاه های طلا كوبی و نقره كوبی از جمله رشته های جدید می باشد.

ساخت انواع وسایل منزل و تزئینات با استفاده از شكل دادن به مفتولهای فلزی. (مبل و صندلی، میز غذا خوری، سرویس خواب، جالباسی، لوستر و... ) این رشته در حال حاضر بسیار مورد توجه قرار گرفته و تولیدات آن نیز هر روز متنوع تر می شود