کهکشان ها

کهکشان به مجموعه ستارگان،گاز و غبار گفته می‌شود که توسط نیروی جاذبه در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.این اجرام، تعداد زیادی از

ستارگان و مواد غیر ستاره ای را شامل می شوند که درخشندگی جرم فراوانی دارند . کوچک ‌ترین کهکشان ها دارای عرضی برابر با

چند صد سال نوری هستند و بزرگ ‌ترین کهکشان ها تا ? میلیون سال نوری عرض دارند و شامل بیش از ۱۰۰۰ میلیارد ستاره

هستند.

تنها 3 کهکشان خارج از منظومه شمسی را می توان با چشم غیر مسلح از روی زمین مشاهده کرد.کهکشان آندرومدا که 2 میلیون

سال نوری دورتر از ما قرار دارد در نیمکره شمالی قابل رؤیت است و مردمان نیمکره جنوبی می توانند ابرماژلانی بزرگ در فاصلۀ

160.000 سال نوری و ابر ماژلانی کوچک در فاصلۀ 180.000 سال نوری مشاهده کنند.

ستاره شناسان دریافته اند که ماده تاریک در شکل گیری کهکشان ها, جرم واندازه آنها بسیار موثر است.بیشتر کهکشان ها طی

زمانی نسبتاً کوتاه بعد از شکل گیری کیهان به شکل کنونی خود رسیده اند وشکل گیری ستارگان در آنها آغاز شده است.

کهکشان ها به طور نامنظم در فضا توزیع شده اند. بعضی از آنها هیچ همسایه ای ندارند و بعضی به صورت جفت بوده و حول یکدیگر

در گردشند.

کهکشان ها به طور نامنظم در فضا توزیع شده اند. بعضی از آنها هیچ همسایه ای ندارند و بعضی به صورت جفت بوده و حول یکدیگر

در گردشند. البته بیشتر آنها در گروه هایی به نام خوشه تجمع کرده اند.یک خوشه ممکن است از ده ها تا چندین هزار کهکشان را در

بر گیرد.

کهکشان ها دارای طبقه بندی های مختلفی هستند که عواملی مانند ساختمان، تراکم، رنگ، نوع، نورانیت و... در این طبقه بندی

مؤثرند. از جمله ی این طبقه بندی ها می توان به طبقه بندی ادوین هابل(ستاره شناس آمریکایی) اشاره کرد که در این طبقه بندی

کهکشان ها به سه دسته اصلی تقسیم می شوند:

طبقه بندی کهکشان ها

کهکشان های مارپیچی

کهکشان مارپیچی M 101

دارای بازوهایی هستند که شکلی مارپیچ آنها در اطراف برآمدگی مرکزی، قرصی ایجاد می کند که چرخش هسته با چرخش بازوهای

آن همراه می شود.از جمله ی این کهکشان ها، می توان به کهکشان فرفره ای اشاره کرد.

کهکشان بیضوی

کهکشان های بیضوی: از شکل بیضی گون(شبیه توپ فوتبال آمریکایی) تا شکل کروی متغیر هستند و اشکالی مابین این

دو نیز در میان این کهکشان ها یافت می شود.برخلاف سایر کهکشان های دیگر که نوری آبی از ستاره های فروزان و کم عمر منعکس

می کنند، کهکشان های بیضوی زردرنگ به نظر می رسند.

کهکشان های نامنظم

کهکشان بی قاعده M 82

هیچ شکل یا ساختار منظمی ندارند. آن ها دارای جرم بیشتری از کهکشان های دیگر هستند و بیشتر ستاره های موجود در آنها

دارای طول عمر کم و درخشان می باشند. حدود 5 درصد از هزار کهکشان درخشان را کهکشان های نامنظم تشکیل می دهند.

کهکشان های فعال

از همه کهکشان‌ها میزان آشکاری بازتابالکترومغناطیسی ساطع می‌شود. برخی کهکشان‌ها، به گونهٔ غیر عادی، مقادیر فراوانی تابش

دارند. این کهکشان‌ها، کهکشان‌های فعال نامیده می‌شوند. انرژی آنها از منبعی با جرم بسیار زیاد اما به هم فشرده که در میانه

کهکشان فعال جای دارد تأمین می‌شود. انرژی بیش تر گونه اشعه ایکس، موج رادیویی و همچنین نور است و میزان انرژی آزاد شده به

اندازه‌ای زیاد است که نمی‌توان تصور کرد ستاره‌ها آنرا بوجود آورده باشند. ستاره شناسان بر این باورند که تنها جسمی که قادر است

این مقدار انرژی را آزاد کند یک حفره سیاه فوق العاده پر جرم است. بنابر این، علت اینکه برخی کهکشان‌ها از جمله کهکشان خودمان

انرژی کمابیش کمی آزاد می‌کنند این است که حفره سیاه میانه‌ای کوچکی را در میان گرفته‌اند.

انفجار کهکشانها

در فراسوی جهان برخی از کهکشانها بطور کامل در حال انفجارند، با از هم پاشیدن هسته کهکشان ، ستارگان نیز نابود می‌شوند.

در برخی کهکشانهای ویژه ، نور درخشان حاصل از انفجار ، تمام آن چیزی است که می‌بینیم. نور ستاره در برابر عظمت انفجار

کهکشانی ناچیز است.

در اثر انفجار کهکشان، نور و امواج رادیویی بسیار شدیدی ساطع می‌شود و ستارگان کهکشان مزبور نیز نابود می‌شوند. ولی هنوز

علت دقیق انفجار کهکشانها مشخص نشده است. حدود چندین سال پیش، اخترشناسان رادیویی برای نخستین بار کهکشان های

انفجاری را کشف کردند.

خانه ما در یکی از این کهکشان ها به نام راه شیری قرار گرفته است. این کهکشان از مرکز انفجار بزرگ، در حدود۸ تا۱۰ میلیارد سال

نوری فاصله دارد. تعداد ستارگان آن بین۲۰۰ تا۴۰۰ میلیارد عدد تخمین زده شده که بیشتر آنها از زمین قابل رؤیت نیستند.

بیشتر کهکشان ها از کهکشان های همسایه خود صدهزار سال نوری فاصله دارند. اما به هرحال، بعضی از کهکشان ها تا اندازه ای

به یکدیگر نزدیک می شوند که این نزدیکی بیش از حد کهکشان ها ممکن است، توام به تصادم آنها گردیده و به دنبال این عمل یک

تغییر شکل بنیادی در شکل ظاهری آنها صورت پذیرد.

دو نوع تئوری اصلی در مورد منشاء کهکشان ها مطرح است که سرآغاز هر دو نوع تئوری انفجار بزرگ است. انفجاری که ۱۰ تا ۲۰

بیلیون سال پیش رخ داد و سرآغاز جهان شد. اندکی پس ازآن انفجار، مقادیری از گاز به یکدیگر پیوستند. سپس گرانش به آرامی

آنها را به کهکشان ها تبدیل نمود. تفاوت این دو تئوری در بیان نحوه رشد کهکشان ها است. تئوری نوع اول بر این اساس است که

ابتدا اجرام کوچک شکل گرفتند و از پیوستن این اجرام کهکشان ها به وجود آمدند. بر اساس تئوری نوع دوم نخست کهکشان ها و

خوشه های کهکشانی به وجود آمده اند. سپس ستارگان و اجرام کوچک در دل این کهکشان ها پدیدار شدند. با اینحال همه

تئوریهای مربوط به تشکیل کهکشان ها پس از انفجار بزرگ به این نتیجه رسیده اند که پس از شکل گیری نخستین کهکشان ها،

این روند متوقف شده و هیچ کهکشان جدیدی به وجود نیامده است یا دست کم تعداد بسیار اندکی کهکشان جدید ایجاد شده است.

تصادف کهکشان ها

ژول ورن و اچ. جی. ولز هیچکدام نمی‌توانستند وقایعی را که بعد از وقوع یک تصادف در جهان رخ می‌دهد پیش بینی نمایند. جهان

مجموعه‌هایی از ستارگان عظیم الجثه‌ای است که هر یک از آن مجموعه‌ها کهکشان نامیده می‌شوند و هر یک ترکیبی از میلیونها

ستاره می‌باشند. اکنون با وسعت دید فوق العاده تلسکوپ فضایی هابل بخوبی می‌توان دریافت که برخورد کهکشانها حوادث دیگری

همچون تولد ستاره‌ها را به دنبال خواهد داشت. تصاویر جدید و جالب توجه هابل ، ترکیب دو کهکشان را به معرض نمایش می‌گذارد.

آنها آنتنهای تماس (موجگیر) را به فضا پرتاب می‌نمایند، زیرا که تصادفا دم یک جفت از این ستاره‌های دنباله‌دار ، شبیه به دم حشره‌ها

می‌باشد. بیشترین نقطه تصادف در میان بیش از هزار توده درخشان و آتشین ستارگان جدید می‌باشد که نور آبی رنگی را به دنبال

دارند. ستاره شناسان احتمال می‌دهند که حاصل انفجار این گلوله‌های روشن بیش از یک میلیون ستاره تازه تولید یافته باشد.

بردلی وایت مور از موسسه علمی تلسکوپهای فضایی ، واقع در بلتی مورد اظهار داشت: درخشش نور برخی از این ستاره‌های جوان

شگفت انگیز است. اما چرا این پدیده را تولد می‌دانیم و نه مرگ؟ هنگامی که کهکشانها به یکدیگر نزدیک می‌شوند، جاذبه نیرومندی

توده‌های گاز هیدروژن را به یکدیگر می‌فشارد و بعد از آنکه تراکم آنها به نقطه حساسی رسید، این دسته‌ها به ستاره‌های جدیدی تبدیل

می‌شوند

دنباله‌های کشندی

بیشتر کهکشانها از کهکشانهای همسایه خود صد هزار سال نوری فاصله دارند. به هر حال ، بعضی از کهکشانها تا اندازه‌ای به یکدیگر

نزدیک می‌شوند که نیروی جاذبه دو طرفه آنها اشیاء موجود در کهکشانها دیگر را به اطراف خود می‌کشد و این امر باعث بوجود آمدن

توده‌هایی به نام دنباله‌های کشندی می‌گردد، که این دنباله‌ها مانند پلی کهکشانها را به یکدیگر وصل می‌نمایند. نزدیکی بیش از حد

کهکشانها ممکن است، توأم با تصادم آنها گردیده و به دنبال این عمل یک تغییر شکل بنیادی در شکل ظاهری آنها صورت پذیرد.

---

---

آیا راه شیری خاص است؟

دانشمندان دانشگاه استنفورد با استفاده از اطلاعات پروژه "ارزیابی دیجیتالی آسمان" (SDSS) کشف کردند که تنها چهار درصد از

کهکشانها همسایه ای شبیه به ابرهای ماژلان دارند و بنابراین راه شیری یک کهکشان نمونه و کمیاب است. پروژه SDSS در مدت 8

سال فعالیت توانسته است یک نقشه سه بعدی تهیه کند که محتوی بیش از 930 هزار کهکشان و 120 هزار اخترنما است.

این ستاره شناسان در این خصوص توضیح دادند: "چیزی که برای ما بسیار جالب است روشی است که کهکشان راه شیری از طریق

آن وارد وسیع ترین بافت جهان می شود. این تحقیقات به ما کمک می کند که بفهمیم آیا راه شیری یک کهکشان نمونه است یا خیر و

همچنین می تواند در خصوص چگونگی تشکیل این کهکشان اطلاعاتی را به ما عرضه کند."براساس گزارش ساینس نیوز، این

دانشمندان اطلاعات پروژه SDSS را با یک سری از شبیه سازیهای مربوط به مدلهای تشکیل کهکشانها در جهان نخستین

مقایسه کردند.سپس، این تیم تئوریهای مختلف مرتبط با تشکیل کهکشانها را برپایه این اطلاعات آزمایش کرد و دریافت که این اطلاعات

با نظریه ای با عنوان "تئوری ماده تاریک سرد" منطبق است.


این نظریه، ساده ترین توضیح درباره روش چیدمان کهکشانها در پهنه جهان پس از بیگ بنگ را ارائه می کند و نشان می دهد که بیشتر

ماده موجود در جهان از موادی تشکیل شده است که به دلیل وجود پرتوهای الکترومغناطیس تاریک، رصد نمی شوند و همچنین شامل

ذراتی است که به آهستگی حرکت می کنند و بنابراین سرد هستند. ماده تاریک، یک ماده غیرمتعارف و نامرئی از ترکیبات ناشناخته

است. اعتقاد براین است که این ماده بر روی توزیع و چیدمان کهکشانها در فضا و در کل بر روی گسترش جهان می گذارد.

بنابراین کهکشان راه شیری برپایه تئوری ماده تاریک سرد تشکیل شده و یک مورد بسیار نادر است. نادربودن راه شیری می تواند

اطلاعاتی را در خصوص تاریخ تشکیل این کهکشان ارائه کند.همچنین ستاره شناسان آمریکایی در این تحقیقات، راه شیری را با

کهکشانهای دیگری که از نظر وسعت انتشار نور و فاصله به این کهکشان شباهت داشتند مقایسه کردند. در این مقایسه مشخص شد

کهکشانهایی که دو قمر بسیار نزدیک و درخشان همانند ابرهای کوچک و بزرگ ماژلان که قمرهای راه شیری هستند، دارند بسیار نادرند.

این محققان در این خصوص توضیح دادند: "از آنجا که حضور دو قمر شبیه به ابرهای ماژلان در کنار راه شیری غیرعادی است، ما

توانستیم از این قمرها برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نادربودن کهکشان خود استفاده کنیم."در همین راستا گروهی از محققان به

سرپرستی "کارن مسترز" از دانشگاه پورت اسموث در انگلیس با استفاده از اطلاعات جمع آوری

شده در دو پروژه "نقشه برداری دو میکرونی از تمام آسمان" (2MASS) و "نقشه برداری انتقال به سرخ" (2MRS) توانستند

نقشه ای سه بعدی از تمام ساختارهای قابل رویت در فاصله حدود 380 میلیون سال نوری از زمین را تهیه کنند.


این دو نقشه برداری حاصل 10 سال اسکن از تمام آسمان شب در طیف نور نزدیک به مادون قرمز و با استفاده از دو تلسکوپ "رصدخانه

فرد لارنس ویپل" در مونت هاپکینز و رصدخانه "سرو تولولو" در شیلی است.نور نزدیک به مادون قرمز که نسبت به نور مرئی طول موج

بلندتری دارد می تواند در ابرهای تیره گرد و غبارهای کهکشانها نفوذ کند به این ترتیب درک دانشمندان از جزئیات مربوط راه شیری و

کهکشانهای همسایه آن افزایش می یاید.

این دانشمندان اظهار داشتند: "این نقشه 95 درصد از آسمان را پوشش می دهد. در نور مادون قرمز ما کمتر با مناطق تاریک راه شیری

روبرو می شویم و بنابراین می توانیم پرواز نزدیک تری به کهکشان داشته باشیم."