مجله سیب سبز: شاید برایتان عجیب باشد وقتی بدانید که درمانگران طب سنتی برخلاف متخصصان طب رایج اعتقادی به نوشیدن روزانه شیر ندارند. آنها به مردم هشدار میدهند که از نگاه طب سنتی شیر از جمله غذاهای دارویی است که مصرف آن باید به قاعده و متناسب با سن و مزاج افراد صورت گیرد. چرا که مصرف بیقاعده شیر ممکن است موجب بروز اختلال در عملکرد اندامهای داخلی شده و احتمال ابتلا به بیماریها را در بدن تشدید کند. این در حالی است که کارشناسان تغذیه و متخصصان طب مدرن دیدگاه متفاوتی دارند و نوشیدن شیر روزانه را برای تمامی گروههای سنی لازم و ضروری میدانند.
با دکتر سعید صانعی درمانگر طب سنتی و مشاور گیاه درمانی درباره خواص درمانی انواع مختلف شیر که در متون طب سنتی به آنها اشاره شده صحبت کردیم. در این رابطه با دکتر احمد ساعدی، متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دکتر محمد هاشمی عضو انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران نیز گفت و گو کردیم و نظرات آنها را هم در این زمینه جویا شدیم.
شرایط نوشیدن شیر ازنگاهطب سنتیبا دکتر سعید صانعی درمانگر طب سنتی و مشاور گیاه درمانی درباره خواص درمانی انواع مختلف شیر که در متون طب سنتی به آنها اشاره شده صحبت کردیم. در این رابطه با دکتر احمد ساعدی، متخصص تغذیه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دکتر محمد هاشمی عضو انجمن پیشگیری و درمان چاقی ایران نیز گفت و گو کردیم و نظرات آنها را هم در این زمینه جویا شدیم.
اولین نکته این است که درمانگران طب سنتی برای نوشیدن شیر هنگام وعدههای غذایی به قواعد و ضوابط خاصی معتقدند و مصرف شیر را مفید نمیدانند . آنها بر این باورند حتما باید میان خوردن غذا، نوشیدنی یا خوراکی ترش و شیر فاصله وجود داشته باشد. مثلا اگر فردی در وعده صبحانه، آب پرتقال میل کرده باشد، نباید بلافاصله شیر بنوشد، زيرا این شیر خاصیت خود را از دست میدهد و با ترکیب شدن با پرتقال در معده موجب تولید خلط فاسد ميشود. این درمانگران توصیه میکنند، بهتر است بعد از خوردن پرتقال یا آب پرتقال نیم ساعت صبر کنید و بعد شیر بنوشید و اگر ابتدا شیر نوشیدهاید باید يك ساعت صبر کنید تا شیر به طور کامل هضم شود و بعد آب پرتقال وارد دستگاه گوارش شود تا بدن از مضرات ترکیب این دو ماده در امان بماند.
طب کلاسیک میگوید:
همه گروههای سنی باید شیر بنوشند
با نگاهی به هرم غذایی، که میزان مورد نیاز مصرف گروههای غذایی را برای ما مشخص میکند، مشاهده میکنیم که شیر و لبنیات در سومین ردیف این راهنما قرار دارند و بر اساس آن میباید روزانه 2 تا 3 سهم از آن در برنامه غذایی افراد گنجانده شود. افراد تا سن 30 سالگی فرصت دارند تا کلسیم در استخوانهایشان ذخیره کنند و پس از آن کلسیم از استخوان برداشت میشود لذا با توجه به بار بیماریهای ناشی از کمبود کلسیم نظیر پوکی استخوان و شکستگیهای ناشی از آن لازم است تا لبنیات به مقدار کافی در جیره غذایی روزانه همه گروههای سنی قرار گیرد.
لبنیات که شیر یکی از مهمترین موارد آن است تاثیر قابل ملاحظهای بر تحریک و کشش عضلات، استخوانسازی، افزایش استحکام و مقاومت دندانها دارد.
طب سنتی میگوید:
نوشیدن شیر برای همه لازم نیست
شیری که امروزه در سوپرمارکتها و فروشگاههای مواد غذایی در اختیار مردم قرار میگیرد شیر حیوانی است که از 3 بخش آب، پنیر و چربی تهیه میشود که میزان هر یک از این مواد در شیر متغیر است، اگر میزان هر یک از این مواد آب، پنیر و یا چربی در شیر بیشتر باشد، به ترتیب طبع شیر دچار «سردی و تری»، «گرمی و خشکی» و «سردی و خشکی» میشود و خواص درمانی و غذایی ویژهای پیدا میکند و هر کدام برای درمان یا تسکین یک بیماری مفیدند.
طب کلاسیک میگوید:
مصرف شیر ارتباطی به طبع افراد ندارد
متخصصان تغذیه اعتقادی به این موارد ندارند. توصیه میکنیم همه افراد شیر بخورند حتی کسانی که فکر میکنند شیر برای آنها خوب نیست و آنزیمهای هضمکننده لاکتوز در بدن آنها وجود ندارد و شیر خوردن برایشان سخت میشود. توصیه ما این است که آنها هم حتی شده به میزان کم شیر بخورند. تحقیقات نشان داده این افراد میتوانند 250سی سی شیر در روز مصرف کنند و بهتر است این کار را در دفعات مختلف انجام دهند. این باعث میشود در طولانیمدت آنزیمهای پروتئینی هستند در دستگاه گوارش زیاد شوند و این افراد در طولانی مدت بتوانند مصرف شیر را تحمل کنند و اگر در طولانی مدت آنها شیر نخورند این آنزیم ها مقدارش در دستگاه گوارش کم میشود. پس رویکرد تغذیه با رویکرد طب سنتی از این لحاظ متفاوت است.
طب سنتی میگوید:
متناسب با مزاجتان شیر بخورید
از نگاه طب سنتی تنها افرادی که میزان اخلاط بدنشان متعادل است، میتوانند به راحتی شیر مصرف کنند و افرادی که در بدنشان به ویژه در معده آنها خلط غالب وجود دارد باید با دستوری خاص و به میزان اندک با مشاوره متخصص طب سنتی برای خوردن شیر اقدام کنند. اگر فردی در معدهاش خلط بلغم زیاد باشد یعنی با علائمی همچون پر آب شدن دهان، سفیدی صورت و دیرهضمی غذا رو به رو باشد با زیاد خوردن شیر موجب افزایش خلط غالب یعنی بلغم میشود و دراین حالت عوارض ناشی از افزایش این خلط را تجربه میکند. این شرایط برای افرادی که خلط غالب بدن آنها صفرا و دم باشد نیز اتفاق میافتد و مشکلاتی را برای آنها به وجود میآورد، بنابراین مصرف شیر باید با مشاوره متخصص طب سنتی انجام شود و افرادی که دچار خلط غالب هستند با پاکسازی و متعادل سازی خلطها نسبت به مصرف شیر اقدام کنند.
طب سنتی میگوید:
خوردن شیر با این غذاها ممنوع!
برخی مردم در وعده صبحانه شیر را با تخممرغ میل میکنند یا در برخی وعدههای غذایی استیک گوشت را با شیر میل میکنند در حالی که نمیدانند ترکیب این دو غذا در کنار هم موجب سنگینی معده و انسداد اندامهای گوارشی میشود و به دنبال این مسئله فرد دچار یبوست میشود. حالا اگر این فرد، زنی باردار باشد و شیر را با گوشت (فرقی نمیکند گوشت قرمز یا گوشت سفید) میل کند این یبوست و دلپیچه را به نوزادش هم منتقل میکند، بنابراین توصیه شده در صورتی که فرد شیر مینوشد حتما يك ساعت بعد از آن سراغ غذاهایی که از گوشت و تخممرغ تهیه شده، برود و در صورتی که گوشت یا تخممرغ میل کرده به مدت 3 ساعت صبر کند تا این غذا هضم شود و پس از آن شیر بنوشد تا بتواند از خواص درمانی آن بهرهمند شود.
طب کلاسیک میگوید:
پرهیزهای اندکی برای شیر وجود دارد
در مواد اولیه بیشتر غذاها و خوراکیها مثل شیرینی و بستنی، شیر و تخممرغ به طور همزمان وجود دارد، بنابراین از نگاه کارشناسان تغذیه این مسئله که مصرف تخممرغ و شیر نباید همزمان باشد، موضوعیت ندارد. دوستان طب سنتی ممکن است براساس پایههای علمی که در مکاتبشان وجود دارد این صحبت را مطرح کنند. اما مسئله این است که در حوزه تغذیه ما معتقدیم این ترکیب مشکلزا نیست. البته اعتقاد داریم که بهتر است ماست با تخممرغ و گوشت و به طور کلی پروتئینها استفاده نشود. البته دلیل علمی این قضیه این است که پروتئین غذاهای حیوانی باعث ایجاد وضعیتی در بدن میشوند به نام خاکستر اسیدی که موجب میشود متابولیسم کلسیم در بدن انسان تغییر پیدا کند. به هرحال ممکن است در خارج از کشور تحقیقاتی در این زمینه انجام شده و نتایجی طرح شده باشد. که نیازمند بررسی بیشتر و تکرار نتایج است.
طب سنتی میگوید:
کاهش دردهای آرتروز با شیر بز
شیر بز اگر چه به شکل وسیع و صنعتی کمتر در اختیار مردم قرار میگیرد و تنها افرادی که در روستاها زندگی میکنند امکان دسترسی به آن را دارند، اما این شیر در برخی کشورهای اروپایی به شکل صنعتی و وسیع در اختیار شهروندان قرار میگیرد و حتی به صورت شیرخشک شده نیز در سوپرمارکتها عرضه میشود. درمانگران طب سنتی بر این باورند اگر شیربز تازه با انجیر سیاه تازه که در فصل تابستان میروید، مصرف شود، میتواند تاثیر زیادی در کاهش دردهای آرتروز، روماتیسم و بیماریهای مفصلی داشته باشد. در صورتی که افراد به شیرخشک بز یا انجیر سیاه خشک دسترسی داشته باشند، میتوانند با اضافه کردن آب به شیر یا خیس کردن انجیر درون آب از خواص درمانی این غذای دارویی بهره ببرند.
طب سنتی میگوید:
خواص درمانی شیر الاغ
شیر الاغ یکی از سردمزاجترین شیرها در طبیعت است. این شیر در صورتی که از الاغی که کرهاش ماده است، تهیه شده باشد خواص درمانی زیادی دارد. شیر الاغ یکی از گرانترین شیرها در برخی از کشورهای اروپایی مانند لهستان و برخی از کشورهای اسپانیایی زبان مانند پرو است که به صورت روزانه مورد استفاده قرار میگیرد. در برخی از متون قدیمی به این نکته اشاره شده که اگر شیر الاغ را پیش از خواب در بینی بچکانند موجب بهبود کیفیت خواب و عمق آن میشود و در افرادی که مبتلا به خوندماغ هستند باچکاندن یک تا 2 قطره از آن داخل حفرههای بینی و افرادی که مبتلا به دندان درد هستند با قرقرهکردن آن موجب قطع شدن خونریزی و تسکین درد میشود. علاوه بر این، در منابع تاریخی و سنتی اشاره شده که برخی از سلاطین در گذشته برای حفظ نشاط و شادابی پوستشان با شیرالاغ حمام کرده و از آن برای درمان و تسکین دردهای ناشی از بیماری سل استفاده میکردند.
شیر کدام گوسفند مفیدتر است؟
در متـون کهـن طب سنتی اشاره شده شیر گـوسـفند ســیاه از گـوســفند سفید بهتر است و این شیر خواص درمانی زیادی برای تقویت مغز، نخاع، قوای جنسی و درمان زخمهای روده دارد. به اعتقاد درمانگران طب سنتی افرادی که به شیر گوسفند دسترسی دارند با نوشیدن روزانه شیر گوسفند میتوانند به درمان سرفه کمک کنند.در نسخههای طب سنتی آمده است که استفاده از ترکیبی از شیرگوسفند، صمغ عربی و روغن بادام شیرین با میزانی مشخص میتواند بهترین داروی طبیعی برای درمان سرفه باشد.
طب سنتی میگوید:
شرایط حیوان بر کیفیت شیرموثر است
یکی از مهمترین نکاتی که شاید کمتر پزشک و متخصص تغذیهای به آن توجه کند این است که شیر مجموعهای از چند غذاست و توسط یک موجود زنده تولید میشود، بنابراین نوع زندگی، کیفیت زندگی، کیفیت مواد غذایی حیوان و شرایط زندگی و استرسهای محیطی میتواند تاثیر زیادی بر کیفیت شیر دام داشته باشد. بنابراین اینها مواردی است که ما در مورد آنها اطمینان چندانی نداریم و نمیدانیم که کدامیک از آنها، چگونه و در چه شرایطی شیر را تولید کرده و به دست شما رساندهاند. درنتيجه از آنجا که نظارت دقیقی بر نوع غذا، داروها و شیوه زندگی دامها در کشور وجود ندارد به راحتی نمیتوان نسبت به خواص دارویی و تغذیهای آنها مطمئن بود.
شیر گوسفند سیاه از گـوسفند سفید بهتر است و این شیر خواص درمانی زیادی برای تقویت مغز، نخاع و درمان زخمهای روده دارد
طب سنتی میگوید:
درمان اسهال با شیرگاو
در برخــی متون طب سنتی اشاره شده که درمانگران طب سنتی برای درمان اسهال از شیرگاو در شرایطی خاص استفاده میکردند. آنها سنگ رودخانه یا آهن گداخته شده در آتش را درون ظرف شیر میانداختند و به این ترتیب موجب جوش آوردن شیرگاو میشدند و نوشیدن این شیر را به افرادی که به اسهال مبتلا شدهاند، توصیه میکردند. علاوه بر اینها، درمانگران بر این باورند اگر دو برابر وزن شیر گاو به آن آب اضافه کنیم خاصیت مدری دارد و موجب پاکسازی و تخلیه مجاری ادراری میشود.
از نگاه طب سنتی تنها افرادی که میزان اخلاط بدنشان متعادل است، میتوانند بهراحتی شیر مصرف کنند و افرادی که در بدنشان به ویژه در معده آنها خلط غالب وجود دارد باید با دستوری خاص و به میزان اندک با مشاوره متخصص طب سنتی برای خوردن شیر اقدام کنند.
این شیربرنج باروری را افزایش میدهد
شیربرنجی که از شیرگاو تهیه شده باشد خاصیت ملین دارد و میتواند تسکیندهندهای خوب برای افرادی که دچار زخمهای روده و کولیتهای یبوستی هستند، باشد، علاوه بر این، افرادی که تصمیم دارند چاق شوند، میتوانند با خوردن شیربرنج یا فرنی که از شیر گاو تازه تهیه شده و در آن گردو و خرما وجود داشته باشد به خواستهشان برسند و حتي اين شيربرنج و فرني میتواند قدرت باروری را در مردان افزایش دهد. در برخی از متون طب سنتی به این موضوع اشاره شده خوردن شیربرنج یا فرنی با این ویژگیها موجب افزایش اسپرم در مردها میشود. اما باید به این مسئله نیز توجه کرد نباید بیشتر از يك لیوان شیربرنج یا فرنی در طول روز مصرف کرد، زيرا مصرف بیقاعده و بیشاز حد از این غذا موجب ابتلا به سنگ کلیه و بیماریهای پوستی مانند «برص» میشود.
اگر بیخوابی دارید این شیر معجزه میکند
افرادی که دچار خشکی مزاج هستند و این خشکی مزاج موجب شده برخی از فعالیتهای مغزی آنها تحت تاثیر قرار بگیرد، میتوانند با نوشیدن شیرگاو و دریافت رطوبت آن خواب راحتتری را تجربه کنند. نوشیدن شیرگاو به افرادی که به وسواس، مالیخولیا، فراموشی و بیخوابی مبتلا هستند کمک میکند تا این اختلالها را پشت سر بگذارند. از دیدگاه درمانگران طب سنتی خشکی مزاج یکی از مهمترین دلایل ابتلا به بیخوابی و اختلالهای ناشی از آن است که با اصلاح رژیم غذایی و تغییر شیوه زندگی قابل بررسی است.